Η Θεία Κωμωδία – Παράδεισος

Το πνεύμα του τόνου
Αναμετρήσεις

ΚΩΣΤΑΣ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
Ένα ακόμη θεμελιώδες κείμενο της ευρωπαϊκής συνείδησης, η «Θεία Κωμωδία» του Δάντη, είδε πριν από λίγο καιρό το φως. Πρόκειται για μια μνημειώδη τρίτομη έκδοση των εκδόσεων «Τυπωθήτω – Γιώργος Δαρδανός». Η Κόλαση, το Καθαρτήριο, ο Παράδεισος σε μετάφραση του Ανδρέα Ριζιώτη, έμμετρη βεβαίως απέναντι από το ιταλικό πρωτότυπο. Μετά την ανάλογη δίγλωσση του «Φάουστ» του Γκαίτε στη μετάφραση του Πέτρου Μάρκαρη, ιδού το σημαντικότερο μαζί με τον «Φάουστ», τον «Άμλετ», τον «Δον Κιχώτη», τον «Δον Ζουάν» κείμενο που συγκροτεί τον ευρωπαϊκό ιδεολογικό κανόνα. Διαθέτουμε σίγουρα τη μεγαλειώδη μετάφραση του Νίκου Καζαντζάκη στον Δάντη. Ένα γλωσσικό μνημείο της παλιότερης γλωσσικής μας κιβωτού. Για τον σύγχρονο όμως αναγνώστη κείμενο δυσπρόσιτο και δύσκολο. Ο Ριζιώτης σέβεται το πρωτότυπο, σέβεται τη λιτότητά του, τη σαφήνειά του, την επιγραμματικότητά του. Διασώζει την ποιητική ηθική του Δάντη.
Καμιά μετάφραση, όσο παλιά κι αν είναι, δεν είναι περιττή. Όμως κάθε γενιά οφείλει να αναμετρηθεί με τα μεγάλα κείμενα και κρίνεται από το αποτέλεσμα και τον σεβασμό της στα μεγέθη των κλασικών. Όταν θα ωριμάσουμε ως Παιδεία θα διδάσκουμε π.χ. Δάντη στα ελληνικά συγκρίνοντας τις μεταφράσεις του Καλοσγούρου, του Καζαντζάκη και του Ριζιώτη.

ΤΑ ΝΕΑ , 27-12-2002 , Σελ.: P27
Κωδικός άρθρου: A17525P273

Δάντης σε νέα μετάφραση

Μνημειακό έργο της δυτικοευρωπαϊκής λογοτεχνίας χωρίς προηγούμενο και χωρίς επόμενο, η «Θεία Κωμωδία» του Ντάντε Αλιγκιέρι, μας δίνεται σε μια νέα μετάφραση που υποτάσσεται στην καθομιλούμενη γλώσσα.
Ο δημιουργός της «Θείας Κωμωδίας» σε παλιά τοιχογραφία
Μεταφράζει ο Ανδρέας Ριζιώτης, ο οποίος έχει σπουδάσει φιλολογία, ποίηση και φιλοσοφία και ασχολείται με ποιητικές αποδόσεις και των Πιερ – Πάολο Παζολίνι, Πετράρχη, Τζον Ντόουν, Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Το τρίτομο έργο «Κόλαση», «Καθαρτήριο», «Παράδεισος», με πρόλογο του Στέφανου Ροζάνη, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Τυπωθήτω – Γιώργος Δαρδανός».
Ο σκοπός της μεταφραστικής προσπάθειας ήταν, όπως αναφέρει στα προλεγόμενά του ο Α. Ριζιώτης, «να μεταφέρω με μεγάλη πιστότητα το πρωτότυπο του 13ου αιώνα στα ελληνικά και να δώσω στο σύγχρονο Ελληνα τη δυνατότητα να χαρεί ένα τέτοιο δημιούργημα στη γλώσσα που μιλά. Στην πιστότητα στο πρωτότυπο και στην ισοστιχία με αυτό, υποτάσσεται η προσπάθειά μου να γράψω ένα έμμετρο κείμενο με ομοιοκαταληξίες, όπου αυτό μού ήταν κατορθωτό. Σε κάθε άσμα, όπου έκρινα αναγκαίο, υπάρχουν σχόλια και εξηγήσεις, π.χ. ιστορικών γεγονότων. Προσπάθησα να μην επεκταθώ περισσότερο από το απολύτως απαραίτητο».
Ο Γιώργος Δαρδανός είναι από τους λίγους εκδότες ο οποίος προσπαθεί να στηρίξει την ποίηση. Γι’ αυτό ανέθεσε στον Μιχάλη Μ. Μερακλή να φτιάξει μία επιλογή από τα άπαντα ποιήματα του Γιώργου Σαραντάρη (1908 – 1941), με τον τίτλο «Γιατί τον είχαμε λησμονήσει… Μια ανθολόγηση από το σύνολο του έργου του».
Και στην Ειρήνη Πολίτη τη διεύθυνση της ποιητικής σειράς «Λάλον Υδωρ», η οποία εγκαινιάζεται με τη συλλογή «Ξένος ειμί και άλλα ποιήματα» του ολιγογράφου Χρίστου Ρουμελιωτάκη.
Είναι το δεύτερο ποιητικό του βιβλίο, μετά την «Κλειστή θάλασσα» (1979). Ποίηση θερμή, όπως η χειρονομία που ανταλλάσσουν δύο φίλοι, οι οποίοι με μια ματιά λένε πολλά περισσότερα, γιατί η σιωπή περισσεύει.

Β.Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ – 19/12/2002

Πέμπτη 19 Δεκεμβρίου 2002 –
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ-ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Σελίδα 31

«Αποχαιρετισμός» του 2002 με ποίηση

Παραγωγική και επιτυχημένη χρονιά, με 125 νέους τίτλους βιβλίων για τον άνθρωπο, την κοινωνία, την επιστήμη, την τέχνη, τον πολιτισμό, ήταν ο φετινός χρόνος για τις εκδόσεις Γιώργου και Κώστα Δαρδανού. Χτες «αποχαιρέτησαν» το 2002 παρουσιάζοντας τον ετήσιο «απολογισμό» των τριών οίκων τους («Γκούτεμπεργκ», «Σπουδή», «τυπωθήτω») και τρία νέα σημαντικά βιβλία από τις εκδόσεις «τυπωθήτω» – τα τελευταία της χρονιάς – και τα τρία ποιητικού περιεχομένου, εξ ου και η παρουσία ποιητών, οι απαγγελίες και η γιορτινή ατμόσφαιρα.

Σε τρίτομη έκδοση κυκλοφόρησε η «Θεία Κωμωδία» του Ντάντε Αλιγκιέρι, προλογισμένη από τον καθηγητή Στέφανο Ροζάνη. Η έκδοση παραθέτει και το πρωτότυπο κείμενο. Το παγκόσμιας κληρονομιάς, αθάνατο, αλληγορικό – για τον άνθρωπο και την κοινωνία, τον «παράδεισο», την «κόλαση» και τον «καθαρμό» της ζωής – ποιητικό «θησαυρό» που έγραψε ο Δάντης στη γλώσσα του ιταλικού λαού (volgari), γλώσσα αντίστοιχης ομορφιάς με τη δική μας δημοτική γλώσσα, μετέφρασε ένας μη φιλόλογος, κατ’ επάγγελμα, αλλά παιδιόθεν φανατικός λάτρης του δαντικού έργου. Ο Ανδρέας Ριζιώτης. Μαθητής στην κατοχή, όσον καιρό ήταν κλειστά τα σχολεία ο Α. Ριζιώτης έκανε τα πρώτα του μαθήματα στην ιταλική γλώσσα, με μια όμορφη δασκάλα που διάβαζε στους μαθητές στίχους από τη «Θεία Κωμωδία». Ο μαθητής συνεπαρμένος από τη δαντική ποίηση αποστήθισε στίχους και τους απάγγελνε στο σπίτι του. Η ζωή τον ανάγκασε να δουλέψει στην Ιταλία και επομένως να μάθει καλά τα ιταλικά. Οταν συνταξιοδοτήθηκε ξανάνθισε η αγάπη του για τη «Θεία Κωμωδία» και επί δύο χρόνια ασχολήθηκε με τη μετάφραση όλου του έργου, «θέλοντας να γνωρίσει ο λαός μας ολόκληρο αυτό το αριστούργημα».

Ποιητικό ταξίδι με τον Δάντη
H «Θεία Kωμωδία» κυκλοφορεί σε τρεις τόμους και μεταφρασμένη σε νεοελληνικούς στίχους
Του Ν. Ε. Καραπιδάκη

Dante Alighieri
Η Θεία Κωμωδία: Κόλαση.
Καθαρτήριο. Παράδεισος.
Μετ.: Ανδρέας Ριζιώτης
Εκδ. Τυπωθήτω – Γιώργος Δαρδανός
Tόμοι 3, σελ. 357+325+329

Η ευχή του Σεφέρη ξεπεράστηκε. Το μείζον ποίημα μεταφράστηκε πιστά σε νεοελληνικούς στίχους απαράμιλλης ποιότητας και μέτρου, προσφερόμενο έτσι για συζήτηση σ’ ένα άλλο έθνος, με διαφορετική έστω μεταφυσική, το ελληνικό. Ο Οδυσσέας Ελύτης διαλέγει τρεις στίχους του στον «Μικρό Ναυτίλο», ο Σεφέρης –όπως και ο Eλιοτ– του είχε αφιερώσει ένα στοχαστικό δοκίμιο. Ο Ρεμπό πέρασε μια «Εποχή στην Κόλαση», ο Μποντλέρ ξανάκανε τη Βεατρίκη αμαρτωλή, ο Λοτρεαμόντ οδήγησε στα άκρα τη θεϊκή ανθρωποφαγία. Το έργο του είναι προϋπόθεση για την κατανόηση του Σολωμού και πάντως είναι ο Ποιητής, τίτλο που μοιράζεται μόνο με τον Oμηρο.

Eξόριστος…
Φλωρεντινός (1265–1321), χαμηλής ευγένειας, μορφωμένος στις τοπικές σχολές ρητορικής και μάλλον στο πανεπιστήμιο υψηλού γοήτρου της Μπολόνια (1287). Παθιασμένος με τα πολιτικά, ανέβηκε γρήγορα τις βαθμίδες της τοπικής πολιτικής, για να προεδρεύσει σε συλλογικά σώματα και να γίνει πρέσβης της πολιτείας του. Ανήκε, τουλάχιστον στην αρχή, στο κόμμα των Λευκών Γουέλφων, που διαφωνούσαν με την επεκτατική πολιτική του Πάπα (Βονιφάτιου του Η΄), ο οποίος τότε πολεμούσε πάλι εναντίον του Γερμανού αυτοκράτορα, χρησιμοποιώντας τους γαλλικούς οίκους. Λάθος επιλογή του Δάντη; Βρέθηκε πάντως γρήγορα εξόριστος (1302) για να συνεχίσει τη ζωή του πικραμένος, από ηγεμονική σε ηγεμονική αυλή έως τον θάνατό του.

Το έργο του δεν θα μείνει ανεπηρέαστο από τον «δικομματισμό» που διέσχιζε την ιταλική πολιτική ζωή, μεταξύ οπαδών του Πάπα (με αποχρώσεις) και οπαδών του αυτοκράτορα, αναπαράγοντας τις οικογενειακές και τοπικές συγκρούσεις και προσδιορίζοντας τις κινήσεις σε μια πολύπλοκη σκακιέρα ευμετάβλητων θέσεων, που συσχετίζονταν με στρατηγικές εξουσίας.

Σε όλο του το ποίημα, συναντά ανθρώπους της εποχής του, μέλη της σύνθετης αυτής εξουσίας, και τους θέτει ή του θέτουν ερωτήματα: τι κάναμε ή δεν κάναμε καλά. Aλλωστε, το τρίτο μέρος του ποιήματος, ο Παράδεισος, είναι πάλι ένας στοχασμός (όχι απαραίτητα αισιόδοξος) για το πολιτικό μέλλον της Ιταλίας.

Φιλοσοφική ιδέα
Δεν ήταν ανεπηρέαστος από την ανάπτυξη της φιλοσοφίας όπως την επιχειρούσαν τότε οι Φραγκισκανοί και οι Δομινικανοί. Οι θεωρίες τους κυκλοφορούν μέσα στο ποίημά του και πολλοί στίχοι του ακούγονται ως κομψές θεολογικές διατυπώσεις ή διαβάζονται ως ορισμοί αστρονομικών συγγραμμάτων. Και πιο πολύ ακόμα, όλο το δεύτερο μέρος του ποιήματος, το Καθαρτήριο, προϋποθέτει μια φιλοσοφική ιδέα –είχε κάνει τον δρόμο της, από τα τέλη του 12ου αιώνα, στο Παρίσι, πριν την κωδικοποιήσει ο Θωμάς Ακινάτης και την υιοθετήσει ο Πάπας– που συνίσταται σε μια διατίμηση των αμαρτιών και επομένως της έκτισης των σχετικών ποινών.

Hταν όμως κυρίως ποιητής. Είχε αφομοιώσει την ποίηση του καιρού του, τόσο αυτήν την ερωτική των τροβαδούρων, το «γλυκό νέο στυλ», όσο και την αλληγορική και μυσταγωγική ποίηση του Μυθιστορήματος του Ρόδου, ενός από τα πιο πολυδιαβασμένα του Μεσαίωνα. Μόνο που το ποιητικό εύρημα του Δάντη ήταν να διαλέξει αντί για συμβατικές αλληγορίες πραγματικά πρόσωπα σκηνοθετημένα σ’ ένα ονειρικό περιβάλλον. Oπως προχωρά το ταξίδι του, συνοδευμένος από τον οδηγό του και δάσκαλό του Βιργίλιο, ξεδιπλώνονται πραγματικές σκηνές της μεσαιωνικής ζωής, με βάλτους, ποτάμια, δάση, βαρκάρηδες, πόλεις, συζητητές, ομάδες προσκυνητών… τοπία στην ομίχλη. Η ιστορία του έγινε έτσι η ιστορία του καθένα.

Eπίσκεψη στο μέλλον
Πολύ περισσότερο, που επισκεπτόμενος την Κόλαση, το Καθαρτήριο και τον Παράδεισο και την αρχειοθετημένη προσωπογραφία τους, επισκέπτεται ξανά όλη την Ιστορία αλλά και τις λύσεις της, δηλαδή το μέλλον. Εμπιστευόμενος δε αυτό το ταξίδι στην ποίηση, της εμπιστεύεται και λειτουργίες ηθικές και γνωσιολογικές, προφητικές μάλιστα. Κυρίως όμως σωτηριολογικές, αφού ο εξόριστος ποιητής εξαγοράζει τον κόσμο που τον περιβάλλει (κάτοχοι της εξουσίας, ανίκανοι ηγέτες, διεφθαρμένοι συμπολίτες) χάρις στη λογοτεχνία (τη γραφή δηλαδή), παρακινώντας την κοινότητα των αναγνωστών να στοχαστεί τη δική της ύπαρξη και ιστορία. Oπως παρακινεί τον ίδιο η ιδανική ερωμένη του: «…για το καλό του κόσμου… ό,τι δεις, το γράφεις».

Για τέτοια σχέδια, ποια γλώσσα; Hταν η άλλη τομή του (που θα βρούμε απόηχούς της στο έργο του Σολωμού) να στραφεί στη δημώδη γλώσσα και να αποκτήσει η ποίησή του χάρις σ’ αυτήν, έναν ιδρυτικό χαρακτήρα. Iδρυσε πράγματι ένα έθνος. Ο εξόριστος.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 26/1/2003
Ο Ν. Ε. Καραπιδάκης είναι καθηγητής της Μεσαιωνικής Ιστορίας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Τ. διευθυντής των Γενικών Αρχείων του Κράτους.

Κλασικοί Δαντικοί Βηματισμοί
Μια νέα μετάφραση της «Θείας Κωμωδίας» στα ελληνικά

ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΒΙΣΤΩΝΙΤΗΣ

Είναι αδύνατον να προβεί κανείς σε οποιαδήποτε εποπτική θεώρηση της δυτικής ποίησης χωρίς να αναφερθεί στην Οδύσσεια και στη Θεία Κωμωδία. Θεαματική εξαίρεση του κανόνα υπήρξε ως τώρα μόνο η προκλητική Λευκή θεά του Ρόμπερτ Γκρέιβς. Το δαντικό έργο προσφέρει πλείστες αφορμές για ποικίλες προσεγγίσεις, αφού διαμορφώνει τα ιστορικά, τα μορφολογικά, τα αισθητικά και τα γλωσσικά πεδία μέσω των οποίων αναγνωρίζουμε όλες σχεδόν τις ποιότητες της συνείδησης και της ευαισθησίας μας. Τα παραδείγματα δεν έχουν αρχή και τέλος. Μέσα από τον Ντάντε λ.χ. βγαίνει ο Βίκο και η φιλοσοφία της Ιστορίας, σύγχρονη μορφή της οποίας είναι η κοινωνιολογία. Δεν είχε άδικο ο νεαρός Μπέκετ, όταν με πρώιμη σοφία το 1929, σε ηλικία 23 ετών, στο δοκίμιό του Ντάντε… Μπρούνο. Βίκο… Τζόις υποστήριζε γράφοντας για το Finnegan’s Wake πως ήταν η τζοϊσική εκδοχή του δαντικού Καθαρτηρίου. Αλλά και το έργο του ίδιου του Μπέκετ στο σύνολό του κάλλιστα θα το θεωρούσαμε διαρκή παλινδρόμηση και ταυτοχρόνως πικρό και ειρωνικό σχόλιο του περάσματος από την Κόλαση στο Καθαρτήριο. Αποκαλυπτικό, υπό αυτή την έννοια, είναι το διήγημά του Ο Δάντης και ο αστακός.
Δεν θα ήταν ούτε άδικο ούτε υποτιμητικό αν υποστήριζε κανείς ότι και η Ερημη χώρα του Ελιοτ δεν είναι παρά μια εκτενέστατη υποσημείωση στο πρώτο μέρος της Θείας Κωμωδίας μεταφερμένη στην υπερβόρεια κλίμακα. Οσο για τα Cantos του Πάουντ, εκεί οι επιδράσεις είναι πολύ εμφανέστερες. Η κόλαση – και ενίοτε η ακολασία – των παραθεμάτων με τα οποία βρίθουν τα Cantos παραπέμπει σε ένα είδος εξακολουθητικής επανάληψης του IV Ασματος της Κόλασης, στην οργιαστική και σχεδόν βέβηλη παρέλαση των καταραμένων του Δάντη. Ο Πάουντ θέλησε να μιμηθεί, δηλαδή να αναμετρηθεί με αυτό το μείζον έργο. Επεσε ηρωικά επιχειρώντας το αδύνατον. Ο ρωσικός ακμεϊσμός έχει σημαδευτεί βαθιά από τον Δάντη. Η επίδραση της δαντικής προσωδίας στη ρωσική ποίηση είναι εντονότατη – ακόμη και στον Πούσκιν και τον Μπλοκ, όπως υποστηρίζει ο Μαντελστάμ στο εκπληκτικό του δοκίμιο Συνομιλία για τον Ντάντε που γράφτηκε το 1933, την ίδια εποχή περίπου με το αντίστοιχο δοκίμιο του Ελιοτ. Το κείμενο του Μαντελστάμ είναι κατά τη γνώμη μου συγκριτικά ανώτερο, αλλά έγινε δυστυχώς γνωστό στη Δύση «μεταχρονολογημένο» – το 1967 – εξαιτίας των απηνών διώξεων του ποιητή.

«Ο Δάντης και η Βεατρίκη εγκαταλείπουν τον Παράδεισο της Αφροδίτης και πλησιάζουν εκείνον του Ηλιου». Εργο του Τζοβάνι ντι Πάολο για την εικονογράφηση της «Θείας Κωμωδίας»

Η Θεία Κωμωδία είναι το μεγάλο τριαδικό ποιητικό έργο, η αποθέωση της συμμετρίας, του βηματισμού και της ρυθμικής ανάσας που τον συνοδεύει, όπου στον κάθε μετρικό πόδα αντιστοιχεί και ένα βήμα. Για τη δαντική προσωδία έχουν γραφεί ωραιότατα κείμενα και είναι αδύνατον να αναφερθεί κανείς έστω και συνοπτικά στα καλύτερα από αυτά. Αλλά το θέμα της ύφανσης και του συγκερασμού, όπου η ένταξη των πάντων σε ένα τριαδικό σύστημα (Κόλαση – Καθαρτήριο – Παράδεισος, Ομηρος – Βιργίλιος – Δάντης, χθες – σήμερα – αύριο) ορίζει και τη διήκουσα γραμμή, συνιστά ένα από τα γοητευτικότερα προβλήματα της Θείας Κωμωδίας. Είτε όσον αφορά τη χρήση των μεταφορών (που είναι εδώ πραγματικές) είτε της συναισθησίας, η οποία οδηγεί στην απαράμιλλη κρυσταλλογραφική δομή της δαντικής εικόνας που αποτέλεσε και την κυριότερη εμμονή των ακμεϊστών. Η απόλυτη προσωδία, επομένως, αντιστοιχεί στο απόλυτο της μορφολογίας. Για να θυμηθούμε και πάλι τον Μαντελστάμ, τη Θεία Κωμωδία δεν θα έπρεπε να τη θεωρήσουμε «στροφικό» έργο, αφού ολόκληρη δεν είναι παρά μία και μόνη στροφή.
Τι μπορεί ένας σύγχρονος ποιητής να διδαχθεί από τον Ντάντε; Σχεδόν τα πάντα – και μάλιστα πολύ εύκολα, αν έχει φροντίσει νωρίτερα να εγκύψει στο ομηρικό έργο. Ξεκινώντας φυσικά από το πρώτο – και μείζον: το τι σημαίνει ποιητική αφήγηση, κυκλικός χρόνος, επιστροφή στο σημείο αφετηρίας, σημείο αναχώρησης που είναι ταυτοχρόνως και σημείο επιστροφής.
Και ο αναγνώστης; Η Θεία Κωμωδία, όπως όλα τα μεγάλα έργα στα οποία η παιδεία είναι πάντοτε το παράλληλο και συχνά το συμπλήρωμα της ευαισθησίας, πέραν της καθαρής αναγνωστικής απόλαυσης λειτουργεί και ως τεράστιο φίλτρο μέσω του οποίου εύκολα απορρίπτονται στη χωματερή του ασύδοτου λόγου οι μετριότητες της κάθε εποχής. Ο αναγνώστης προβαίνει αναπόφευκτα στις δικές του μεταφορές βάζοντας στη θέση των κολασμένων του Δάντη αυτούς που καθημερινά τους δικάζει και τους καταδικάζει η κοινή συνείδηση της δικής του εποχής. Η Θεία Κωμωδία έχει μεταφραστεί ολόκληρη άλλες πέντε φορές στα ελληνικά. Αν η μετάφραση είναι, όπως ευφυώς έχει υποστηρίξει ο Τζορτζ Στάινερ, η ανώτερη μορφή της ανάγνωσης, τότε ο μεταφραστής Ανδρέας Ριζιώτης υπήρξε καλός και προσεκτικός αναγνώστης. Η μετάφραση ενός τέτοιου έργου θα μπορούσε να δημιουργήσει ατελεύτητες συζητήσεις για πλείστα όσα. Αναμφίβολα, η μετάφραση του Καζαντζάκη είναι πολύ πιο κοντά στη δαντική προσωδία και στον κοφτό βηματισμό του πρωτοτύπου, αλλά ο αναγνώστης δυσκολεύεται να παρακολουθήσει την ποιητική αφήγηση σε μια γλώσσα που του ακούγεται πλέον ξένη. Η συγκριτική ανάγνωση των ελληνικών μεταφράσεων της Θείας Κωμωδίας, κάτι αντίστοιχο με αυτό που επεχείρησε ο Στάινερ διαβάζοντας κριτικά και συγκριτικά τις μεταφράσεις των ομηρικών επών στα αγγλικά, είναι ένα πολύ ενδιαφέρον ζήτημα αλλά εδώ παρεμπίπτει. Ο κ. Ριζιώτης χρησιμοποιεί έναν χαλαρό ανισοσύλλαβο ιαμβικό στίχο προκειμένου να είναι πιο «κυριολεκτικός». Ο ρυθμός της μετάφρασής του είναι έτσι λιγότερο «στακάτος» από αυτόν της μετάφρασης του Καζαντζάκη, αλλά η ποιητική αφήγηση πιο βατή. Δεν μπορείς άλλωστε να τα έχεις όλα. Οπου μπόρεσε, κράτησε την ομοιοκαταληξία.
Η έκδοση συνοδεύεται από ένα ενδιαφέρον κείμενο του Στέφανου Ροζάνη σχετικά με τη λειτουργία της μίμησης στη Θεία Κωμωδία, που είναι βέβαια το κατ’ εξοχήν αριστοτελικό έργο (γι’ αυτό και πολύ σωστά ο Ροζάνης παραπέμπει στη Μίμηση του Αουρμπαχ) μέσω του οποίου ακόμη και σήμερα η Δύση – και όχι βέβαια μόνο η Ρωμαιοκαθολική Δύση αλλά κυρίως εκείνη την οποία αποκαλούμε ιστορικό κόσμο – αναγνωρίζει τον εαυτό της. Το έργο κυκλοφορεί σε τρίτομη δίγλωσση έκδοση, άκρως επιμελημένη, και συνοδεύεται από τις αναγκαίες σημειώσεις.

ΤΟ ΒΗΜΑ , 02-03-2003

ΜΙΑ ΝΕΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΗΣΘΕΙΑΣ ΚΩΜΩΔΙΑΣ
Πολλοί είναι εκείνοι που έχουν δοκιμάσει να μεταφράσουν τη Θεία Κωμωδία στα ελληνικά. Ανάμεσά τους και ξεχωριστές προσωπικότητες των γραμμάτων μας όπως ο Αρ. Βαλαωρίτης, ο Μαβίλης, ο Νιρβάνας, ο Καλοσγούρος, ο Παπατσώνης και, φυσικά, ο Καζαντζάκης. Οι μεταφράσεις του συνόλου της Θείας Κωμωδίας είναι ευάριθμες: του Εμμανουήλ Αντωνιάδη (1881), του Κωνσταντίνου Μουσούρου (1882-1885), του Κώστα Καιροφύλα (1917), του Νίκου Καζαντζάκη (1934), του Ε. Ανδρουλιδάκη (1962) και, τέλος, του Γιώργη Κότσιρα (1986)

Μια νέα πλήρης μετάφραση του δαντικού έπους, σε τρεις τόμους (που περιλαμβάνουν και το ιταλικό κείμενο), κυκλοφόρησε πρόσφατα στις εκδόσεις Τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδανός. Η καινούργια αυτή προσπάθεια είναι του Ανδρέα Ριζιώτη και φιλοδοξεί να αποδώσει τον μεγάλο Ιταλό ποιητή «στη γλώσσα που μιλάμε». Ο στίχος είναι έμμετρος και ομοιοκατάληκτος, όπου τούτο -καθώς δηλώνει ο ίδιος ο μεταφραστής- στάθηκε εφικτό. Το έργο προλογίζει ο Στέφανος Ροζάνης.

ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΤΟΥ Ε.Κ.Ε.Μ.Ε.Λ.
Τεύχος 9 Απρίλιος 2003