Όψεις Προβληματισμού Περί Παιδείας στον Νεοελληνικό Διαφωτισμό
€31,85 €28,67
Την ιστορία της νεοελληνικής εκπαίδευσης από την ίδρυση του ελληνικού κράτους και έπειτα τη γνωρίζουμε αρκετά καλά. Λιγότερο γνωστή –και μάλιστα, από πνευματική άποψη, περισσότερο σημαντική– είναι η περίοδος που προηγήθηκε του 1830, η οποία αποκαλείται παραδοσιακά «νεοελληνικός Διαφωτισμός». Στην παρούσα μελέτη συγκεντρώνονται, μελετώνται (για πρώτη φορά ως σύνολο) και εντάσσονται στο ιστορικό τους πλαίσιο τα κείμενα εκείνα που εξέφρασαν συγκροτημένο, θεωρητικό ενδιαφέρον για την παιδεία εκ μέρους των συγγραφέων τους: για τους στόχους της, τα ιδεώδη της, το πρόγραμμά της και τις μεθόδους τους. Τα κείμενα αυτά εξετάζονται αφ’ ενός υπό το πρίσμα των (εν πολλοίς αταύτιστων μέχρι σήμερα) ευρωπαϊκών πηγών τους και αφ’ ετέρου στο πλαίσιο της προσπάθειας των Ελλήνων λογίων (τόσο στον ελληνικό χώρο όσο και στο εξωτερικό) για συγκρότηση ιστορικής και πνευματικής ταυτότητας και του αγώνα του ελληνικού έθνους για αυτοδιάθεση. Αρχαιολατρία και φιλευρωπαϊσμός, θρησκευτικός συντηρητισμός και προοδευτικό αγκάλιασμα των επιστημών και της φιλοσοφίας, εθνικός προσανατολισμός και πανανθρώπινες αξίες, ιδεώδη ηθικά και ιδεώδη πολιτικά, αναδύονται μέσα από τα γραπτά προσωπικοτήτων σημαντικών, αλλά και διαφορετικών μεταξύ τους, όπως ο Ευγένιος Βούλγαρης, ο Αδαμάντιος Κοραής, ο Βενιαμίν Λέσβιος, ο Αθανάσιος Ψαλίδας και ο Νεόφυτος Βάμβας, και συνθέτουν το ιδεολογικό πλέγμα που εν πολλοίς καθορίζει και τις σημερινές συζητήσεις για την αποστολή της παιδείας στη νεοελληνική κοινωνία.
Προλογικό σημείωμα
Από τον μεταβυζαντινό δέκατο έκτο αιώνα στον ευρωπαϊκό διαφωτισμό: Συνοπτική επισκόπηση της νεότερης ελληνικής φιλοσοφίας, Δέκατος έκτος αιώνας: Επανερμηνεία της φιλοσοφικής παράδοσης για τον "φωτισμό" των κατακτημένων Ελλήνων στο πλαίσιο θεολογικών αντιπαραθέσεων, Δέκατος έβδομος αιώνας: Απόπειρες πνευματικής ανακαίνισης. Νεοαριστοτελισμός και θρησκευτικός ουμανισμός, Ιδεολογικές συνιστώσες των ευρωπαϊκού διαφωτισμού. Συνοπτική παρουσίαση
Νεοελληνικός διαφωτισμός: Βασικά χαρακτηριστικά του νεοελληνικού διαφωτισμού, Η "υγιής φιλοσοφία", Ιστορία και περιεχόμενο της "παιδαγωγίας", Η "φυσιολογία" στον ευρωπαϊκό και τον νεοελληνικό διαφωτισμό, Ο περιοδικός τύπος στον νεοελληνικό διαφωτισμό ως όργανο παιδείας και προώθησης του εθνικού κινήματος. Η αξία της παιδείας για τον φωτισμό του γένους στις "Διδαχές" του Κοσμά του Αιτωλού, Βικέντιος Δαμοδός: Ο πρωτοπόρος επιστήμων και δάσκαλος του καρτεσιανισμού και της αριστοτελικής ηθικής, Το εκπαιδευτικό-πολιτιστικό όραμα του Δ. Φωτιάδη-Καταρτζή και η θεωρία του περί αγωγής, Η νεωτερική σκέψη του Ιώσηπου Μοισιόδακα για την εκπαιδευτική και κοινωνική μεταρρύθμιση, Η θεωρία του Ρήγα Βελεστινλή περί παιδείας, Οι αντιλήψεις περί παιδείας στην "Ανώνυμη Ελληνική Νομαρχία", Οι απόψεις του Ευγένιου Βούλγαρη περί της "κριτικής" ως οδηγού διδακτικής μεθόδου, Νικηφόρος Θεοτόκης: Λόγος περί της των παίδων αγωγής, Βενιαμίν Λέσβιος: Η παιδεία ως "φυσικό δικαίωμα", Οι φιλοσοφικο-παιδαγωγικές ιδέες του (ψευδο-) Πλουτάρχου στον νεοελληνικό διαφωτισμό, Δημήτριος Δάρβαρις: Ο φιλόσοφος και συμβουλευτικός παιδαγωγός, Η "παιδαγωγία" του Γαβριήλ Καλλονά: Η ανατίμηση της ηθικο-φυσικής αγωγής, Αδαμάντιος Κοραής: Η παιδεία και η φιλοσοφία ως μέσα απελευθέρωσης του έθνους, Νεόφυτος Βάμβας: Η παιδεία θεμέλιο της κοινωνικο-πολιτικής ζωής και προϋπόθεση "ευδαιμονίας", Η θεωρία του Κωνσταντίνου Κούμα για την παιδαγωγική ως χωριστή φιλοσοφική επιστήμη, Κωνσταντίνος Βαρδαλάχος: Η παιδεία ως ηθικοποίηση της ανάπτυξη του λογικού του ανθρώπου, Νεόφυτος Δούκας: Η κορύφωση της γλωσσικής αντιπαράθεσης, Ο ηπειρώτης δάσκαλος και φιλόσοφος Αθανάσιος Ψαλίδας, Ο "πολιτιστικός εθνικισμός" του Johann Gottfried Herder στη θεωρία περί παιδείας της νεοελληνικού διαφωτισμού
Επιλογική σημείωση
Βιβλιογραφία
Index Auctorum
