Το Κατοικείν των Τσιγγάνων

Η Έφη Καραθανάση το 1983 ξεκίνησε ένα ταξίδι στο χώρο των τσιγγάνων. Μέσα από αυτό, προσπάθησε να εξηγήσει την αξιοθαύμαστη εμμονή τους σε έναν συγκεκριμένο τρόπο ζωής και την σταθερή άρνηση τους να ενταχθούν σε έναν ξένο, προς αυτούς, τρόπο κοινωνικής οργάνωσης και λειτουργίας. Το «κατοικείν», όρος με τον οποίο αποδίδει η συγγραφέας τον λατινογενή ξενικό όρο habitat, εμπεριέχει την έννοια του ελέγχου, του χώρου και των κανόνων που τον προσδιορίζουν. Οι κανόνες εντάσσονται σε ένα ευρύτερο κανονιστικό πλαίσιο, που περιλαμβάνει τους νόμους, τα έθιμα, τα ήθη και τις συνήθειες, τις πρακτικές, τις παραδόσεις κ.λ.π. Να σημειωθεί εδώ ότι η συγγραφέας δεν περιόρισε την έρευνα της σε μια στατική θεώρηση του τσιγγάνικου κατοικείν. Προχώρησε σε μια διαχρονική ανάλυση των μετακινήσεων τού τσιγγάνικου πληθυσμού που μελέτησε. Η έρευνα της έδειξε ότι οι μετακινήσεις αυτές αποτελούν ένα πολύ πιο σύνθετο φαινόμενο από εκείνο που υποδηλώνει την απλοϊκή αντιπαράθεση του νομαδισμού, ως συνεχούς μετακίνησης, προς τη μόνιμη εγκατάσταση. Στην περίπτωση των τσιγγάνων, ο νομαδισμός φαίνεται πως είναι ένας ιδιαίτερος τρόπος ζωής. Η σχετικά μακρόχρονη παραμονή τους σε έναν τόπο, δεν αποτελεί τελικά γι’ αυτούς παρά μια παροδική κατάσταση που μπορεί να εγκαταλειφθεί ανά πάσα στιγμή. Πολλά είναι τα μυστικά που το τσιγγάνικο κατοικείν κρατά από την περιρρέουσα κοινωνία, προκειμένου η τσιγγάνικη κοινωνία να επιβιώσει. Η δημοσιοποίηση αυτού του βιβλίου στηρίζεται στην ελπίδα πως θα συμβάλλει στις κοινωνικές πρακτικές, στη διαπολιτισμική θεώρηση του χώρου και στις εναλλακτικές πολιτικές, με κριτήριο την πολύ-πολιτισμικότητα, την πολύ-τοπία.