Το πρώτο βιβλίο της νέας σειράς Gutenberg/Ιστορία εκδόθηκε στο τέλος του 2020 και αγαπήθηκε γρήγορα από τους Έλληνες αναγνώστες. Πρόκειται για τον Εθελοντή του Jack Fairweather, σε μετάφραση της Θεοδώρας Δαρβίρη. Ένα βιβλίο-γροθιά στο στομάχι για έναν αφανή ήρωα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Πρόκειται για την αληθινή ιστορία του Βίτολντ Πιλέτσκι, ενός γενναίου αξιωματικού του πολωνικού στρατού και μέλους της αντίστασης της Βαρσοβίας, ο οποίος το φθινόπωρο του 1940 και ενώ οι Ναζί έχουν καταλάβει την Πολωνία διεισδύει εθελοντικά στο Άουσβιτς, συγκροτεί αντιστασιακό πυρήνα και συντάσσει αναφορές για τις ναζιστικές φρικαλεότητες.
Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε τις κριτικές που έγραψαν για τον Εθελοντή η Τίνα Μανδηλαρά στη LIFO, ο Θανάσης Τριαρίδης στην Καθημερινή, ο Νίκος Κουρμουλής στα Νέα , ο Γιώργος Σιακαντάρης στην Bookpress, ο Θανάσης Βασιλείου στην Εφημερίδα των Συντακτών, ο Διονύσης Ν. Μουσμούτης στην Ιστορία Εικονογραφημένη, ο Σπύρος Μανουσέλης στην Εφημερίδα των Συντακτών, η Δέσποινα Παπαστάθη στον Αναγνώστη και ο Ιωάννης Στεφανίδης στην Athens Review of Books. Μπορείτε να δείτε και τα δύο βίντεο που ετοιμάσαμε για την παρουσίαση του βιβλίου.
Έγραψαν για τον “Εθελοντή”
Ο Βίτολντ Πιλέτσκι, μέλος της Πολωνικής Αντίστασης, ο οποίος, αφού κατάφερε να διεισδύσει στην κόλαση του Άουσβιτς ως κατάσκοπος, επιβίωσε τρεις φορές σχεδόν από θαύμα και τελικά καταδικάστηκε σε μια παρωδία δίκης σε θάνατο από τους Σοβιετικούς ως προδότης. […] Την απίστευτη ιστορία του μας αφηγείται με παραστατικότητα και αφηγηματική μαεστρία ο συγγραφέας Τζακ Φέργουεδερ στον πολυσυζητημένο Εθελοντή, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Gutenberg σε μετάφραση Θεοδώρας Δαρβίρη, και περιγράφει ανάγλυφα όχι μόνο όλα όσα έζησε ο Πολωνός αξιωματικός στο στρατόπεδο αλλά και την καθημερινότητα και την τραγική αλήθεια της άρνησης των αντιπάλων να αποδεχτούν όσα συνέβαιναν.
Ένας τέτοιος απρόσμενος όσο και απίστευτος ήρωας, για τον οποίο χρειάζεται μονάχα μια αντίστοιχη σημαντική ταινία ή τηλεοπτική σειρά ώστε να αναδειχθεί σε παγκόσμιο σύμβολο, είναι ο Πολωνός Βίτολντ Πιλέτσκι (1901-1948). Και είναι αλήθεια πως όσα ξέρουμε για την έννοια του ηρωισμού και της αυταπάρνησης μοιάζουν θαμπά όταν μιλούμε για την πραγματική εκπληκτική περίπτωση αυτού του Πολωνού αξιωματικού του Ιππικού. […] Η μυθιστορηματική ζωή και το εμφατικό παράδειγμα του Βίτολντ Πιλέτσκι είναι πλέον διαθέσιμα στους Έλληνες αναγνώστες από την υποδειγματική εκτενή βιογραφία που έγραψε ο Τζακ Φέργουεδερ με τον τίτλο Ο εθελοντής.
Η ιστορική έρευνα Ο εθελοντής διαβάζεται απνευστί κι ως ένα ρεαλιστικό μυθιστόρημα, πέρα από κάθε φαντασία αληθινό, που τιμήθηκε με βραβείο Costa το 2019. […] Από τι υλικό είναι φτιαγμένοι οι ήρωες; Τουλάχιστον εκείνοι του 20ού αιώνα, πολύ πριν από τη μυθική τους διάσταση, διαθέτουν όλη τους την ύπαρξη έως και τον αφανισμό τους ακόμη στην υπηρεσία μιας και μοναδικής αλήθειας. Προχωρούν εν μέσω μιας τραγικής διαίσθησης των πεπραγμένων της ιστορικής συγκυρίας, προσπαθώντας να διαμορφώσουν γεγονότα.
Γιώργος Σιακαντάρης, Bookpress
Από την άφιξή του καταλαβαίνει πως όλα όσα ήταν γνωστά για τα ναζιστικά στρατόπεδα δεν αρκούσαν για να περιγράψουν τις συνθήκες στο Άουσβιτς. Το σύστημα με τους πολύ σκληρούς Γερμανούς κάπο –κρατούμενοι και αυτοί– έχει ως σκοπό να καλλιεργήσει τον φόβο και να εκμηδενίσει την αξία της ζωής. […] Το κατεβασμένο κεφάλι ήταν ο μόνος τρόπος επιβίωσης, ενώ η πείνα διάβρωνε τις σχέσεις ανάμεσα στους κρατούμενους. […] Το στρατόπεδο άρχισε να επεκτείνεται από τα μέσα του 1941 για να δέχεται πλέον και Εβραίους, οι περισσότεροι εκ των οποίων αρχικά εκτελούνταν και καίγονταν στο κρεματόριο του στρατοπέδου. Το Τ4, ένα πρόγραμμα εξόντωσης των ατόμων με διανοητικά προβλήματα, έδωσε την ιδέα για τη χρήση αερίων για την εξόντωση των πρώτων Σοβιετικών αιχμαλώτων και στη συνέχεια των χιλιάδων Εβραίων που έφταναν πια από τα τέλη του 1941 και ύστερα στο στρατόπεδο. Το Άουσβιτς πλέον μετατρέπεται σε στρατόπεδο εξόντωσης. Ο «εθελοντής» παρακολουθεί και ενημερώνει. Παρακολουθούμε εδώ τους ιδιαίτερα ευφάνταστους και ιδιαίτερα επικίνδυνους τρόπους που χρησιμοποιεί για να ενημερώνει την Πολωνική Αντίσταση και στους Συμμάχους για τα συμβαίνοντα εκεί.
Θανάσης Βασιλείου, Εφημερίδα των Συντακτών
Με ηθικοφιλοσοφικούς όρους ο Βίτολντ είχε πάρει μια απόφαση για τη ζωή του, την οικογένειά του, τη χώρα του. Έκανε κάτι τη στιγμή που αυτό το κάτι ήταν όχι μόνο συναρπαστικό, αλλά και αφόρητο, πέρα από κάθε όριο. […] Ο Βίτολντ ήταν καταδικασμένος στη δική του αίσθηση ελευθερίας. Ήταν ελεύθερος να σκεφτεί, να δράσει, να κάνει τις επιλογές του και μέσα από αυτές να βρει ποιος θα ήθελε να είναι. Έδρασε για τον εαυτό του ωσάν να δρούσε για λογαριασμό της οικογένεειάς του, της χώρας του, της ανθρωπότητας, σηκώνοντας ένα βάρος που δεν του αναλογούσε ενάντια στη δράση του ανθρώπινου είδους στη χειρότερη μορφή της.
Διονύσης Ν. Μουσμούτης, Ιστορία Εικονογραφημένη
Ο Πιλέτσκι μπήκε στο Άουσβιτς πριν οι Γερμανοί καταλάβουν πως θα εξελισσόταν το συγκεκριμένο στρατόπεδο. Αυτό σήμαινε πως έπρεπε να συμβιβαστεί με το Ολοκαύτωμα ακριβώς την περίοδο που μεταμορφωνόταν σε εργοστάσιο θανάτου μπροστά στα μάτια του. Ήταν φορές που πάσχιζε να καταλάβει τι συνέβαινε, και προσπαθούσε να ερμηνεύσει ασύλληπτες φρικαλεότητες μέσα από το πλαίσιο της λογικής. Μόνο που σε αντίθεση με τους περισσότερους κρατουμένους ή με μια μεγάλη αλυσίδα ανθρώπων που χειρίζονταν τις αναφορές του μεταξύ Βαρσοβίας και Λονδίνου, αρνήθηκε να αποστρέψει το βλέμμα από όσα δεν μπορούσε να κατανοήσει. Ενδιαφέρθηκε, ασχολήθηκε και έτσι ένιωσε υποχρεωμένος να ρισκάρει τη ζωή του και να δράσει.
Σπύρος Μανουσέλης, Εφημερίδα των Συντακτών
Στις σελίδες αυτού του συγκλονιστικού ιστορικού βιβλίου –που θυμίζει περισσότερο ταινία τρόμου–περιγράφονται λεπτομερώς οι πολύ επώδυνες εμπειρίες και το αντιστασιακό έργο αυτού του ιδιότυπου μάρτυρα. […] Επί περίπου τρία χρόνια θα συνεχίσει να υπομένει και να καταγγέλει τον εφιάλητη της μετατροπής του στρατοπέδου συγκέντρωσης σε εργοστάσιο μαζικής παραγωγής θανάτου.
Δέσποινα Παπαστάθη, Ο Αναγνώστης
Ο Εθελοντής του Jack Fairweather είναι η ιστορία του Βίτολντ Πιλέτσκι, γαιοκτήμονα και ανθυπολοχαγού του σώματος εφέδρων του Πολωνικού Ιππικού και μέλους της Αντίστασης κατά των Γερμανών, ο οποίος προσφέρθηκε να πάει ως αιχμάλωτος στο Άουσβιτς με σκοπό “να συγκεντρώσει μυστικές πληροφορίες και, στο μέτρο του δυνατού, να συγκροτήσει έναν αντιστασιακό πυρήνα και να οργανώσει απόδραση”.
Ενδιαφέρουσα πτυχή της αφήγησης των γεγονότων είναι η διεξοδική παρουσίαση της αντίδρασης των Βρετανών, των Αμερικάνων και των συμμάχων τους απέναντι στην είδηση των εγκλημάτων πολέμου που διαπράττονταν στο Άουσβιτς και τα οποία γίνονταν γνωστά μέσα από τις ποικίλες αναφορές που κρυφά κατόρθωνε ο Πιλέτσκι και οι σύντροφοί του να στέλνουν στις αρχές της Πολωνικής Αντίστασης. Ο Πιλέτσκι και η αντιστασιακή ομάδα του Άουσβιτς επεδίωκαν την ευαισθητοποίηση και αφύπνιση των ξένων δυνάμεων για τη γενοκτονία των Εβραίων. Η αντίδραση, ωστόσο, άργησε σημαντικά, ενώ, αν και ο Ρούζβελτ και ο Τσώρτσιλ έστειλαν στις 21 Ιουλίου 1942 μηνύματα που αντιμετωπίστηκαν ως δηλώσεις στήριξης, “στην πραγματικότητα, όμως, παρέβλεπαν το γεγονός ότι η γερμανική ιδεολογία αναφορικά με τους Εβραίους είχε αποκτήσει γενοκτονικό χαρακτήρα και, αντιθέτως, εξομοίωσαν τη στόχευση των Εβραίων με τις γερμανικές διώξεις κατά όλων των Ευρωπαίων”.
Ιωάννης Στεφανίδης, Athens Review of Books
Η μορφή του Βίτολντ Πιλέτσκι, όπως αναδύεται από το βιβλίο του Βρετανού πολεμικού ανταποκριτή και συγγραφέα Τζακ Φαίργουεδερ, είναι αυτή ενός μοναχικού ήρωα (ο ίδιος ήταν αξιωματικός του πολωνικού ιππικού, σώματος που το περιβάλλει ένας ανθεκτικός μύθος ιπποσύνης με αναγωγή στους αρχαίους Σαρμάτες), ο οποίος αφιέρωσε την ύπαρξή του στην υπηρεσία της πατρίδας του. Αγωνιζόμενος για την επιβίωση του πολωνικού έθνους, συνέβαλε στη στοιχειοθέτηση του μεγαλύτερου μαζικού εγκλήματος του 20ού αιώνα.
Ο Φαίργουεδερ θεωρεί ότι “οι μυστικές πληροφορίες που είχε βγάλει κρυφά ο Βίτολντ από το Άουσβιτς” ήταν “αυτές που είχαν προετοιμάσει το έδαφος” για την οριστική αποδοχή των αποκαλύψεων σχετικά με τη γενοκτονία των Εβραίων, τον Απρίλιο του 1944, τη στιγμή που το Τρίτο Ράιχ επιχειρούσε να καταστρέψει την τελευταία μεγάλη κοινότητα στην Ευρώπη, εκείνη της Ουγγαρίας (σ. 365). Ακόμα και τότε, και παρά την παρότρυνση του ίδιου του Τσώρτσιλ, η στρατιωτική ηγεσία των Συμμάχων απέρριψε τον βομβαρδισμό των στρατοπέδων ως “πολύ δύσκολο και δαπανηρό” εγχείρημα (σ. 366).
Δείτε τα βίντεο:
