Άνδρος, Αρβανίτες και Αρβανίτικα

Οι Αρβανίτες της ‘Ανδρου αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα κοινωνικής ανέλιξης και αυτοκαταστροφής. Από φοβεροί καβαλάρηδες-πολεμιστές, υποχρεώθηκαν να γίνουν γεωργοί και ζευγολάτες λιώνοντας την πέτρα στον ιδρώτα, για να την μεταβάλουν σε χώμα εύφορο και καρπερό. Αλλά δεν ήταν αρκετό για να επιβιώσουν, εγκατέλειψαν κάποτε τα χωριά τους και μπάρκαραν στα πλοία των Χωραϊτών. Ταξίδεψαν στον “έξω” κόσμο και έγιναν “άνθρωποι”, χάνοντας όμως έτσι οριστικά και τη “φυσιογνωμία” της ψυχής τους.
Τα αρβανίτικα κείμενα και το γλωσσάριο που εκδίδουν προσλαμβάνουν ξεχωριστή σημασία ακριβώς γιατί είναι τα δείγματα μιας γλώσσας που πεθαίνει – αλλά που μιλήθηκε από το ένα τρίτο του πληθυσμού της ‘Ανδρου – και όπου αποκρυσταλλώθηκαν, όχι μόνο εξαιρετικού ενδιαφέροντος στοιχεία, για την ιστορία της αλβανικής και ελληνικής γλώσσας αλλά και πολλά άλλα στοιχεία λαογραφικά, εθνογραφικά, ιστορικά και γενικά πολιτισμικά, τα οποία συνθέτουν αυτόν τον γοητευτικό πολύχρωμο, διαπολιτισμικό πίνακα της ελληνικής, βαλκανικής και μεσογειακής πραγματικότητας.