Ο Δαίμων του Αϊνστάιν

Aπό τις εκδόσεις Gutenberg κυκλοφόρησε το νέο βιβλίο του καθηγητή Ευτύχη Μπιτσάκη, με τίτλο Ο Δαίμων του Αϊνστάιν και υπότιτλο : αιτιότητα και τοπικότητα στη φυσική. Όπως είναι γνωστό, η διαμάχη για τα θεμέλια της Φυσικής που ξεκίνησε στις αρχές του αιώνα μας συνεχίζεται, με νέα δεδομένα και επιχειρήματα, αμείωτη μέχρι τις μέρες μας. Η διαμάχη αυτή, γενικότερα, αφορά την πραγματικότητα, τη δομή και τη λειτουργία του προσιτού μέρους του Σύμπαντος. Κεντρικό ερώτημα της σημερινής επιστημολογικής διαμάχης είναι το κατά πόσον οι αρχές της αιτιότητας, της τοπικότητας και του ρεαλισμού είναι συμβατές με τα θεωρητικά και εμπειρικά δεδομένα. Ο συγγραφέας παρεμβαίνει σ’ αυτή τη διαμάχη, μέσα από μια ιστορική και επιστημολογική ανάλυση των φυσικών θεωριών. Στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου (αναζητώντας τις αρχές των όντων) σκιαγραφούνται οι απόψεις των αρχαίων ελλήνων φιλοσόφων, και κυρίως των προσωκρατικών, οι οποίες κατά τον συγγραφέα, παρουσιάζουν ενδιαφέρον για την κατανόηση των σημερινών προβλημάτων. Στη συνέχεια αναλύονται τα όρια και οι αντιφάσεις του Νευτώνειου παραδείγματος, το οποίο προϋποθέτει το ρεαλισμό και την αιτιότητα, αλλά είναι μη τοπικό, εφόσον δέχεται την ακαριαία μετάδοση των φυσικών αλληλεπιδράσεων. Ακολουθεί η ανάλυση των θεωριών του Αϊνστάιν, κατά τις οποίες το «σύμπαν» είναι αντικειμενικό (ρεαλισμός), αιτιοκρατημένο, και τοπικό. Το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου αφιερώνεται στα προβλήματα ερμηνείας της μικροφυσικής, δηλαδή στη μεγάλη διαμάχη των δύο Σχολών, της θετικιστικής και της ρεαλιστικής. Κατά τον συγγραφέα, η μικροφυσική είναι συμβατή με τις αρχές του ρεαλισμού, της αιτιότητας και της τοπικότητας Το συνολικό συμπέρασμα του βιβλίου είναι ότι το γνωστό μέρος του Σύμπαντος συνιστά μία ολότητα υλική, αιτιοκρατημένη, και τοπική. Το βιβλίο κοσμείται με σχέδια της ζωγράφου Μαρίας Κοκκίνου, που με ελεύθερη, σύγχρονη ματιά, απεικονίζει τους κυριότερους δημιουργούς της Νεώτερης Φυσικής.