ΠΗΓΕΣ ΓΙΑ ΤΟ 1821

Άγγελος Α. Παληκίδης, Τέχνη & Ιστορική Συνείδηση στην Ελλάδα του 19ου αιώνα

Οι εικόνες των πατέρων του ελληνικού εθνικού κράτους και των γεγονότων της Ελληνικής Επανάστασης είναι παντού. Εικονογραφούν την ιστορική φαντασία μας, δίνουν χρώμα και μορφή στη συλλογική υπερηφάνεια μας, σφυρηλατούν τις ταυτοτικές βεβαιότητές μας.
Ο συγγραφέας προσεγγίζει τα καλλιτεχνικά έργα του 19ου αιώνα θέτοντας θεμελιώδη ερωτήματα, όπως: Πώς έβλεπαν οι Έλληνες τον εαυτό τους στην ιστορία; Ποια επίδραση άσκησε στην αυτοεικόνα τους η ματιά των ξένων; Ποιον ρόλο πίστευαν ότι θα διαδραματίσουν στη νέα εποχή; Πώς ήθελαν να τους θυμούνται οι μελλοντικές γενιές του έθνους;
Αναλύει πίνακες, τοιχογραφίες, σχέδια και χαρακτικά, αναζητά τις πηγές τους, φωτίζει τις συνθήκες δημιουργίας τους, περιεργάζεται το κοινό τους, διερευνά τα πρόδηλα και λανθάνοντα ιδεολογικά τους μηνύματα και συζητά την επίδραση που άσκησαν στη συλλογική αντίληψη και μνήμη.

Θεόφιλος Καΐρης, Το Ημερολόγιο του Ολύμπου

Επιμέλεια: Δημήτρης Ι. Κυρτάτας

Βασικό κείμενο του τόμου είναι το ημερολόγιο που κράτησε στα χαρακώματα ο Ανδριώτης λόγιος και αγωνιστής, Θεόφιλος Καΐρης, συμμετέχοντας στην εκστρατεία του Ολύμπου από τον Μάρτιο έως τον Μάιο του 1822. Στο ημερολόγιο αυτό κατέγραφε σχεδόν καθημερινά τις μάχες, τις απώλειες, τις πορείες και τις συνθήκες διαβίωσης μέσα στον χειμώνα. O τόμος περιλαμβάνει επίσης συναφή κείμενα του ιδίου καθώς και το ημερολόγιο που κράτησε οδεύοντας προς την εξορία το 1842, καταδικασμένος από την Ιερά Σύνοδο και την ελληνική πολιτεία για αιρετική διδασκαλία.

Παρακολουθήστε το βίντεο για το βιβλίο ΕΔΩ

Percy Bysshe Shelley, Ελλάς

Μετάφραση-εισαγωγή-σημειώσεις: Ορφέας Απέργης

 «Είμαστε όλοι Έλληνες. Οι νόμοι μας, η λογοτεχνία μας, η θρησκεία μας, οι τέχνες μας, έχουν όλα τη ρίζα τους στην Ελλάδα». Γύρω από το φλογερό φιλελληνικό «πιστεύω» χτίζεται το μεγάλο –σε έκταση αλλά και φιλοδοξία– λυρικό δράμα Ελλάς του μείζονος Ρομαντικού ποιητή Percy Bysshe Shelley, στενού φίλου του Βύρωνα, γραμμένο με ενθουσιώδη ταχύτητα τον Οκτώβριο του 1821 στην Πίζα της Ιταλίας, τόπο μόνιμης κατοικίας του, και δημοσιευμένο τον Φεβρουάριο του 1822 στο Λονδίνο, με στόχο να κινητοποιήσει τη βρετανική κοινή γνώμη υπέρ της Ελληνικής Επανάστασης. Ο Σέλεϊ ακούει με απληστία τα νέα από την επαναστατημένη Ελλάδα, ενθουσιάζεται, ανησυχεί, φοβάται, ονειρεύεται, φλέγεται: εξιστορεί με ομηρική γλαφυρότητα και φρενιτιώδη ρυθμό τα συμβάντα της Ελληνικής Επανάστασης, μέσα από τα μάτια των ηττώμενων Τούρκων, και τραγουδάει με διάφανο λυρισμό τη «διαύγεια που είναι η Ελλάδα», η αρχαία αλλά και η νέα, που «μέλλει να ακολουθήσει τα χνάρια των προγόνων», κι ας είναι ακόμα αβέβαιη η έκβαση της Επανάστασης.

Το έργο εκδίδεται σε νέα μετάφραση του Ορφέα Απέργη, ενώ περιλαμβάνονται τόσο ο ποιητικός  Πρόλογος που δεν συμπεριέλαβε στην τελική μορφή του έργου ο Σέλεϊ, όσο και εκτενείς σημειώσεις και εισαγωγή, μαζί με λεπτομερές εργοβιογραφικό χρονολόγιο του ποιητή.

1821-2021, Η Ελλάς των Ελλήνων

Ανθολόγηση: Κώστας Κουτσουρέλης

Για όσους πονούν τον τόπο, η ανθολογία αυτή δεν υπόσχεται ένα ανέμελο φυλλομέτρημα. Μερικοί θ’ αρνηθούν ίσως ή θ’ απωθήσουν το κεντρικό της μήνυμα. Κάποιοι άλλοι μπορεί να διασκεδάσουν με τα πάθη και τα παθήματά που θ’ απαντήσουν στις σελίδες της. Κάποιοι εύθικτοι θα την εκλάβουν ενδεχομένως ως εγχείρημα ανθελληνικό, «εθνομηδενιστικό», καθ’ όλα άτοπο αυτή την ώρα της γιορτής. Ευελπιστώ ωστόσο ότι θα υπάρξουν κι εκείνοι που δεν θα δουν σ’ αυτήν ούτε μια δήλωση παραίτησης ούτε μια γουστόζικη χρονοτριβή. Αλλά μια συμβολή στη συλλογική μας αυτογνωσία. Και επιπροσθέτως μια προειδοποίηση: και οι επιπόλαιες πληγές γίνονται επικίνδυνες κάποτε, όταν αφήνονται αφρόντιστες. Πόσο μάλλον οι χρόνιες και βαθιές. Διακόσια χρόνια είναι -θα έπρεπε να ‘ναι- αρκετά. Όχι μόνο για τη διάγνωση μιας νόσου αλλά, επιτέλους, και για τη θεραπεία της.

Διονύσιος Σολωμός, Άπαντα τα Ιταλικά

Μετάφραση: Γιώργος Κεντρωτής

Ο Δάντης, ο Πετράρχης και ο Φόσκολος συγγενεύουν εκλεκτικά στο ιταλόγλωσσο έργο του Σολωμού με καίριες απηχήσεις του Ομήρου, του Σαίξπηρ και του Σίλλερ. Τερτσίνες, σονέτα, οκτάβες και ωδές, ποιήματα σοβαρά και σατιρικά, τελειωμένα ή σωσμένα σε κατάσταση σχεδιάσματος, ποιήματα ερωτικά, επικαιρικά και ευκαιριακά, συνθέσεις θρησκευτικής πνοής και βαθυστόχαστα δοκίμια απαρτίζουν το σώμα μιας σπουδαίας δημιουργίας, που ξεκίνησε να στήνεται από τα νεανικά χρόνια του ποιητή στην Ιταλία, συνεχίστηκε με την επάνοδό του στη Ζάκυνθο και έφτασε στο αποκορύφωμά της στην Κέρκυρα κατά την τελευταία δεκαετία της ζωής του. Η έρρυθμη και έμμετρη μετάφραση των ποιημάτων αυτών υποτείνεται ως πρόταση από την κατ’ εξοχήν σολωμική ιδέα του «in modo misto genuino», δηλαδή αρθρώνεται «εις είδος μιχτό αλλά νόμιμο». Η παρούσα έκδοση με τα μεταφράσματα όλων των ιταλικών έργων του Σολωμού είναι αμιγώς ποιητική και έχει επιτελεσθεί προγραμματικώς και ενσυνειδήτως κατά μίμηση του ελληνόγλωσσου ποιητικού έργου του: σαν να εκτελείται παλιό μουσικό έργο σήμερα με όργανα εποχής.

Μηνάς Βιντιάδης-Γιώργος Δαρδανός, Οι Κολιγάδες

Τo θεατρικό έργο Οι κολιγάδες των Μηνά Βιντιάδη και Γιώργου Δαρδανού αφηγείται το ιστορικό της εξέγερσης των κολιγάδων της Άνδρου στις αρχές της Επανάστασης του 1821, η οποία οδήγησε στην κατάληψη της εξουσίας από τον λαό, ενώ οι κοτζαμπάσηδες του νησιού, με φεουδαρχικά προνόμια από τη Φραγκοκρατία, στράφηκαν για βοήθεια στους Τούρκους, ύστερα στην Προσωρινή Διοίκηση του Αγώνα, συγκεκριμένα στον «αρμοστή νήσων» Κωνσταντίνο Μεταξά, και το κίνημα κατέρρευσε.
Το επαναστατικό κίνημα στην Άνδρο είχε τον ταξικό χαρακτήρα μιας αγροτικής εξέγερσης σε αντιδιαστολή με τα ποικίλα και σύνθετα κίνητρα του ξεσηκωμού σε άλλες περιοχές. Πρωτότυπη είναι και η στενή σύνδεση της υπόθεσης με τον Ανδριώτη φιλόσοφο και παιδαγωγό, κληρικό και διαφωτιστή, αργότερα και αφορισμένο, Θεόφιλο Καΐρη.

Βασίλης Κρεμμυδάς, Η Ελληνική Επανάσταση του 1821

«Στην Ιστορία τίποτε δεν αρχίζει ούτε τελειώνει ξαφνικά· τα γεγονότα έχουν προμηνύματα και αφήνουν ουρά». Ο ιστορικός Β. Κρεμμυδάς αναψηλαφεί την Ελληνική Επανάσταση και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι από την αρχή, την έναρξή της δηλαδή στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, μέχρι το τέλος της, που ως προς την πλήρη ικανοποίηση του αρχικού αιτήματος θα μπορούσε να το τοποθετήσει κανείς στο 1843, καθώς και στη διάρκεια της προετοιμασίας της, την Ελληνική Επανάσταση του 1821 διακρίνει μια διαρκής πάλη του νεωτερικού με το παραδοσιακό, του νέου με το παλαιό· σε όλες τις διαστάσεις, σε όλα τα μεγέθη και σε όλες τις εκφράσεις, η νεωτερικότητα πάλεψε, ακόμη και πολέμησε, την παράδοση και νίκησε. Ιδέες, μάχες, πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, φίλοι και αντίπαλοι, μύθοι και τεκμήρια. Μια βαθιά, σύγχρονη ματιά στα θεμέλια του ελληνικού κράτους.

Σαράντος Ι. Καργάκος, Η Ελληνική Επανάσταση του 1821

Σε 3 τόμους

«…Υπάρχει κάτι που το θεωρώ βασικό και στον παρόντα καιρό. Δεν πρέπει να μικροποιούμε τους ανθρώπους που έζησαν στο παρελθόν και που δημιούργησαν το δικό μας παρόν (με ό,τι καλό ή κακό). Συχνά η μικροποίηση του χθες δεν γίνεται από αντικειμενικότητα αλλά σκοπιμότητά· κρύβει τη δική μας μικρότητα. Κάποιοι, όταν δεν μπορούν να φθάσουν ψηλά, προσπαθούν να κατεβάσουν τούς υψηλούς του χθες στα χαμηλά. Αυτό γίνεται σήμερα, εν ονόματι της «νέας διδακτικής» η εν ονόματι κάποιας νεφελώδους «αποδομητικής ιστορίας», με την οποία προσπαθούν να εξαλείψουν ό,τι μπορεί να λέγεται «έθνος» και «εθνικό», και πρώτα απ όλα την εθνική ιστορία και εθνική λογοτεχνία, που εμπνέουν το εθνικό φρόνημα και την εθνική πολιτική της ανεξαρτησίας. Έτσι σπιλώνονται συστηματικά οι άνθρωποι πού δημιούργησαν το 1821».

Γιώργος Αλογοσκούφης, Ιστορικοί κύκλοι της ελληνικής οικονομίας

Η οικονομία της νεότερης Ελλάδας έχει µια ιστορία δύο αιώνων. Κατά τη διάρκεια αυτών των διακοσίων χρόνων, η χώρα κατόρθωσε να περάσει από το περιθώριο της νοτιοανατολικής Ευρώπης στον πυρήνα της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από µία φτωχή αγροτική επαρχία της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας έχει µετατραπεί σε µία από τις πιο αναπτυγμένες οικονομίες στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, και αυτό παρά τις δύο µμεγάλες οικονομικές κρίσεις που έπληξαν τη χώρα το 2010 και το 2020.

Στο βιβλίο αυτό επισκοπούμε και αναλύουμε την ιστορία της οικονομίας της νεότερης Ελλάδας, από τις παραμονές του αγώνα της ανεξαρτησίας έως τις ηµέρες µας. Επικεντρωνόμαστε στους κύριους προσδιοριστικούς παράγοντες των µετασχηµατισµών και της ανάπτυξής της, µε ιδιαίτερη έμφαση στον ρόλο και τις αλληλεπιδράσεις των εθνικών, κοινωνικών και οικονομικών ιδεών, θεσμών και πολιτικών, καθώς και στις επιπτώσεις των διεθνών και γεωπολιτικών εξελίξεων. Στόχος του βιβλίου είναι η ερμηνεία των εξελίξεων, μέσα από την ανάλυση των βαθύτερων παραγόντων που προσδιόρισαν και προσδιορίζουν την πορεία του ελληνικού κράτους και της ελληνικής οικονομίας.

Μιχαήλ Ζουμπουλάκης, Χρήστος Κόλλιας, Εθνική άμυνα και εθνικά χρέη

Ο Λόρδος Βύρωνας αναφέρεται στα Δάνεια της Ανεξαρτησίας στο ποίημα Δον Ζουάν: «Κάθε δάνειο δεν είναι απλώς ένα κερδοσκοπικό χτύπημα, αλλά εδραιώνει ένα έθνος ή ανατρέπει έναν θρόνο».

Από την άλλη, ο Ελευθέριος Βενιζέλος τόνιζε εμφατικά: «…θα ήτο εσχάτη αφέλεια να πιστεύση κανείς, ότι ημπορεί να υπάρξει κράτος ανεξάρτητον, χωρίς να διαθέτη ανάλογον και καλώς οργανωμένην στρατιωτικήν δύναμιν».

Κάποιες χώρες είναι ευνοημένες από τη γεωγραφία καθώς από τον γεωπολιτικό περίγυρό τους απουσιάζουν οι διακρατικές εντάσεις και οι συγκρουσιακές σχέσεις. Η Ελλάδα δεν συγκαταλέγεται μεταξύ αυτών. Ήταν και είναι καταδικασμένη να ευημερήσει σε ένα ρευστό και ασταθές γεωπολιτικό περιβάλλον. Οι αμυντικές δαπάνες είναι το ετήσιο ασφάλιστρο που καταβάλλει για να προστατεύσει τα εθνικά συμφέροντα και τα κυριαρχικά δικαιώματά της. Η αδήριτη γεω-πολιτική πραγματικότητα δεν της επιτρέπει την πολυτέλεια άλλης επιλογής. Αυτή η αναγκαστική επένδυση στην ασφάλειά της την επιβαρύνει δημοσιονομικά και της στερεί πολύτιμα αναπτυξιακά βοηθήματα. Ωστόσο, οι αμυντικές δαπάνες δεν ήταν η μήτρα που γέννησε όλα τα δημοσιονομικά δεινά της Ελλάδας στη μεταπολεμική και κυρίως στη μεταπολιτευτική περίοδο.

Ο Πρώιμος Διαφωτισμός στην εποχή των πρώτων Μαυροκορδάτων

Επιμέλεια: Ν. Μαυρέλος, Π. Συμεωνίδου, Δημ. Τζελέπης, Μ. Χουλιάρα

Ο τόμος περιέχει τα Πρακτικά του Διεθνούς Συνεδρίου για την εποχή, τη ζωή κα το έργο των δύο πρώτων Μαυροκορδάτων, Αλέξανδρου του εξ Απορρήτων και Νικόλαου. Έναυσμα για τη διοργάνωση του Συνεδρίου αποτέλεσε η σημαντική θέση των δύο λογίων στη λεγόμενη «Δημοκρατία των γραμμάτων», εκτός από την παρουσία τους στο προσκήνιο των πολιτικών γεγονότων στην Ευρώπη του τέλους του 17ου και των αρχών του 18ου αιώνα. Παρόλο που και οι ιστορικοί έχουν αρκετό υλικό να ερευνήσουν και να σχολιάσουν σε σχέση με τη ζωή και τη δράση τους εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τον ρόλο τους στη διαμόρφωση της νεοελληνικής εθνικής συνείδησης, είναι πολύ σημαντικό που διερευνάται και φιλολογικά το έργο που άφησαν, το οποίο συμβάλλει με καθοριστικό τρόπο (έστω και σε πρώιμο στάδιο) στη διαμόρφωση του νεοελληνικού αφηγηματικού πεζού λόγου, τόσο του μυθοπλαστικού/λογοτεχνικού όσο και του ιστορικού ή  φιλοσοφικού. Επίσης, σε ιδεολογικό επίπεδο, εισάγουν στη νεοελληνική σκέψη τη νεωτερική ιδεολογία και προωθούν τις ιδέες του ακόμα διαμορφούμενου Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού.

Γιώργος Β. Δερτιλής, Επτά Πόλεμοι, Τέσσερις Εμφύλιοι, Επτά Πτωχεύσεις (1821-2016)

Γεγονότα μιας Ιστορίας δύο αιώνων: Τα περισσότερα δεν τα γνωρίζουμε, ορισμένα τα μάθαμε σε περίληψη. Στα σχολεία μας δεν ακούσαμε σχεδόν τίποτε για πτωχεύσεις και κρίσεις. Οι περισσότεροι από τους πολέμους ήταν ένδοξοι – ακόμη και αν τους χάσαμε. Οι άλλοι ήταν άδικοι και άνισοι εις βάρος μας – γι’ αυτό τους χάσαμε. Τον πρώτο από τους εμφυλίους τον ξεχάσαμε μέσα στον ενθουσιασμό για τα κατορθώματα των ηρώων του 1821. Τον δεύτερο τον στριμώξαμε σε ένα και μόνο γεγονός, τη δολοφονία του Καποδίστρια. Ελάχιστα μάθαμε για τους αλληλοσκοτωμούς που εκείνος θέλησε να σταματήσει με τίμημα τη δική του ζωή. Τον τρίτο εμφύλιο τον βαφτίσαμε «Διχασμό» κι ας χώρισε την Ελλάδα σε δύο κράτη. Τον τέταρτο εμφύλιο οι νικητές τον ονόμασαν «συμμοριτοπόλεμο» και οι ηττημένοι τον έκαναν σημαία εκδίκησης. Αν οι Έλληνες πολίτες γνώριζαν τα σφάλματα που έφεραν τις έξι πρώτες πτωχεύσεις μας, θα είχαμε αποφύγει την έβδομη. Αν οι ηγέτες μας γνώριζαν πώς φθάσαμε στους τρεις πρώτους εμφυλίους πολέμους της Ιστορίας μας, θα είχαν αποκηρύξει την εμφυλιοπολεμική δημαγωγία.

Γιάννης Ξούριας, Ανεβαίνοντας τον Ελικώνα

 Πώς θα πρέπει να ηχεί η ποίηση του γένους; Ποια θα πρέπει να είναι η γλωσσική, θεματική και ειδολογική φυσιογνωμία της; Ποιος θα πρέπει να είναι ο κοινωνικός και εθνικός της ρόλος; Αυτά είναι ερωτήματα που αναφύονται επιτακτικά κατά την τριακονταετία πριν από την Επανάσταση στην προοπτική της πολιτισμικής αναγέννησης. Οι διαφορετικές απαντήσεις εκφράζονται με αντιπαραθέσεις, διαμάχες, ανταγωνισμούς, ποιητικά μανιφέστα και άλλες ποικίλες γραμματολογικές πυκνώσεις. Οι ζυμώσεις αυτές, στις οποίες ενίοτε υποκρύπτονται και πολιτικές σκοπιμότητες, οδηγούν στην ανάδυση ενός δημόσιου χώρου περί τη λογοτεχνία του γένους με αισθητικά και ιδεολογικά χαρακτηριστικά που θα επιβιώσουν και αργότερα. Το ανά χείρας βιβλίο επιδιώκει να εντοπίσει και να περιγράψει ίχνη αυτών των εξελίξεων, με πρόθεση να δείξει τη γραμματολογική τους ενότητα και τη σημασία τους για τη διαμόρφωση της νέας ποίησης του έθνους.

Μαρία Χριστίνα Χατζηιωάννου, Το Προπατορικό Χρέος

Τα δύο δάνεια που έλαβαν οι Έλληνες κατά τη διάρκεια του πολέμου της ελληνικής Ανεξαρτησίας, και συγκεκριμένα το 1824 και το 1825, είναι σημαντικά, γιατί ουσιαστικά αποτελούν την πρώτη διεθνή αναγνώριση της Ελληνικής Πολιτείας. Η σημασία τους δεν εξαντλήθηκε στα δημόσια οικονομικά του ελληνικού κράτους, αφού χρησιμοποιήθηκαν ως επιχείρημα διεθνούς αναγνώρισης του μελλοντικού κράτους, ως πρόσχημα πειθαναγκασμού, ή εκβιασμού στις διπλωματικές σχέσεις της Ελλάδας, και τελικά λειτούργησαν ως προπατορικό αμάρτημα που βάρυνε ουσιαστικά και συμβολικά τη χώρα. Οι εμπορικές τράπεζες στο Σίτυ του Λονδίνου από τη δεκαετία του 1820 χορηγούσαν δάνεια προς τα κράτη της Λατινικής Αμερικής και της Ευρώπης και διαχειρίζονταν ομόλογα και ομολογίες. Στην περίπτωση της Ελλάδας έχτισαν προσδοκίες πάνω σε αυτά τα δάνεια και στις μελλοντικές αποδόσεις τους, στο πλαίσιο ενός μικρού κράτους με μεγάλο ιστορικό παρελθόν. Η κερδοσκοπική – όπως είχε χαρακτηριστεί – διαχείριση αυτών των δανείων οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, αλλά πάντως και στην ελληνική άγνοια των όρων του παιχνιδιού που είχε εγκαινιαστεί στο Λονδίνο της εποχής.

Νικολάι Τοντόρωφ, Η Βαλκανική Διάσταση της Επανάστασης του 1821

Στην ιστορία των βαλκανικών λαών ο 19ος αιώνας κατέχει δεσπόζουσα θέση. Είναι η εποχή κατά την οποία οι βαλκανικοί λαοί κινητοποιούν ολόκληρη την Ευρώπη με εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες και εξεγέρσεις. Αυτό έγινε ιδιαίτερα αισθητό κατά τη διάρκεια της ελληνικής επανάστασης (1821-1828). Η τεράστια σημασία της ελληνικής επανάστασης δεν εξαντλείται μόνο στο γεγονός ότι ο ελληνικός λαός διεξήγαγε επί πολλά χρόνια σκληρό αγώνα εναντίον ενός υπέρτερου εχθρού, αλλά καθορίζεται και από το γεγονός ότι η σημαία της επανάστασης υψώθηκε όταν στην Ευρώπη κυριαρχούσε η αντίδραση, την οποία εξέφραζε και υποστήριζε η Ιερή Συμμαχία των ενωμένων μοναρχιών. Γι’ αυτό τον λόγο η ελληνική επανάσταση μετατρέπεται σε πόλο έλξης γύρω από τον οποίο συσπειρώνονται όλες οι προοδευτικές δυνάμεις.

Γιάννης Καράς, Θεόφιλος Καΐρης

Ένας από τους πλέον αντιπροσωπευτικούς, τους πλέον αυθεντικούς εκπροσώπους του κινήματος της Νεοελληνικής Αναγέννησης, τους πλέον φωτεινούς σε επιστημονική συγκρότηση προοδευτικούς επαναστάτες στοχαστές.
Ο Θεόφιλος Καΐρης έζησε στο μεταίχμιο της νεοελληνικής ιστορίας. Πήρε δραστήριο μέρος στον αγώνα για την απελευθέρωση της πατρίδας του από τον οθωμανικό ζυγό. Δοκίμασε την απογοήτευση, την πικρία της κάμψης των μετεπαναστατικών χρόνων. Πάλεψε με σθένος στις επάλξεις του αγώνα για την πνευματική αναγέννηση του λαού του επιθυμώντας να ανοίξει νέους δρόμους στη νεοελληνική σκέψη, να τη φέρει σε επαφή με τη σύγχρονη ευρωπαϊκή επιστημονική και φιλοσοφική σκέψη, μετέχοντας ενεργά στη διαμόρφωση του πνευματικού εκείνου κλίματος που ονομάζουμε Νεοελληνική Αναγέννηση· ένα κίνημα που έχει βαθιά τις ρίζες του στη νεοελληνική μας ιστορία, στη νεοελληνική κοινωνία, ένα κίνημα καθαρά ελληνικό, που συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στον μεγάλο Ξεσηκωμό.

Γιάννης Καράς, Καΐρης-Κούμας

Ένα κοινό καθοριστικό στοιχείο συνδέει τους δύο δασκάλους του Γένους που, στο βιβλίο αυτό, έρχονται κοντά, όπως κοντά βρέθηκαν πολλά χρόνια της ζωής τους: η προσπάθεια για την καλλιέργεια ενός καθαρά επιστημονικού πνεύματος, κυρίως μέσα από τις θετικές-φυσικές επιστήμες, η πάλη μαζί με τους άλλους πρωτοπόρους πνευματικούς ανθρώπους της εποχής για τη μόρφωση του λαού και την καταπολέμηση της δεισιδαιμονίας, καθώς και την αφύπνιση του εθνικού φρονήματος. Δύο νήματα σκέψης που θα αφομοιωθούν, θα συνδυαστούν με τα ελληνικά πνευματικά προβλήματα και θα εξυπηρετήσουν, κατά τον καλύτερο τρόπο, τις ανάγκες της ελληνικής πνευματικής ζωής. Πνευματικά τέκνα και οι δύο της ίδιας ιστορικής εποχής, μιας από τις ηρωικότερες της ελληνικής ιστορίας.

Δημήτρης Σταμέλος, Το Εικοσιένα και το Δημοτικό μας Τραγούδι

Το δημοτικό μας τραγούδι, το σχετικό με το ’21, ξεκινάει και διαμορφώνεται μέσα στο φλογερό καμίνι της Εθνεγερσίας. Ο πανεθνικός ξεσηκωμός δίνει αφορμή σε λαϊκούς ανθρώπους με έντονο το ποιητικό αίσθημα μέσα τους να συγκροτήσουν αυτό το μοναδικό ποιητικό θησαύρισμα του λαϊκού ποιητικού λόγου. Το παρόν ανθολόγιο δημοτικών τραγουδιών μάς δίνει μια αδρή εικόνα του πώς ο ανώνυμος τραγουδιστής είδε και τραγούδησε γεγονότα και μορφές του Εικοσιένα. Μέσα από τα τραγούδια αυτά βγαίνει η ίδια η ψυχή του λαού μας, πεντακάθαρη και ατόφια, πηγή δημιουργική και ανάσα καινούργιας ζωής. Το διάβασμα και η μελέτη τους είναι ιδιαίτερα χρήσιμη στην εποχή μας. Δεν είναι μόνο η ευεργετική ιστορική αναδρομή και διδαχή, είναι μια λυτρωτική ενδυνάμωση της εθνικής μας αυτογνωσίας και προβληματικής πάνω σε καίρια θέματα – προβλήματα του καιρού μας και του τόπου μας, έτσι όπως οδοιπορούμε, μέσα από το δημοτικό τραγούδι προς το έπος της Εθνεγερσίας.

Βασίλης Κρεμμυδάς, Ο πολιτικός Ιωάννης Κωλέτης

Η παρούσα μελέτη επιχειρεί να διευρευνήσει –κατευθύνοντας περιοριστικά την παρατήρησή της– έναν πολιτικό χώρο και ένα πρόσωπο, τον Ιωάννη Κωλέτη. Ένα από τα πιο σημαντικά πολιτικά πρόσωπα, με πρωταγωνιστικό και εν πολλοίς κυρίαρχο ρόλο κατά το πρώτο μισό του 19ου αιώνα. Η περιοριστική ματιά του ιστορικού και η παραδειγματική προσέγγισή του στο γεγονός δεν παραπέμπουν αναγκαστικά σε εξαίρεση του κανόνα της συνολικότητας. Μάλιστα, στην περίπτωσή μας, ο συγκεκριμένος κανόνας επιβάλλεται από τον ίδιο τον πρωταγωνιστή: ο Ιωάννης Κωλέτης είχε συλλάβει τις πραγματικότητες ως σύνολο και τις αντιμετώπιζε ως τέτοιο.
Ο ίδιος, άλλωστε, ο στέρεος πολιτικός λόγος του περιορίζει τα πεδία των ιδεολογικά φορτισμένων κατασκευών για την ιστορική προσωπικότητα και τα γεγονότα που την επιβάλλουν, τα οποία έχει αφήσει ελεύθερα η λειψή ιστοριογραφική επίσκεψη. Αυτά όλα υποδεικνύουν το επιχειρούμενο εδώ: συγκρότηση του πολιτικού λόγου, τελική ανάδειξη συνολικού πολιτικού προγράμματος από μια πολιτική προσωπικότητα και ένα πολιτικό κόμμα, συνδετήρες δραματικών γεγονότων.